Τι είναι η λεπτή κινητικότητα;
Με τον όρο “Λεπτή κινητικότητα” αναφερόμαστε στον συντονισμό των μικρών μυϊκών ομάδων στα χέρια και τα δάχτυλα.
Η Λεπτή κινητικότητα είναι σημαντική ικανότητα για τη φυσιολογική ανάπτυξη και αυτοεξυπηρέτηση του παιδιού, προκειμένου να εκτελεί εργασίες όπως η γραφή, το σχέδιο και η χρήση ψαλιδιών.
Οι δεξιότητες αυτές αναπτύσσονται καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν και ωριμάζουν και συνήθως φτάνουν στο αποκορύφωμά τους στην ηλικία των 12 ετών.
Με άλλα λόγια, η δυνατότητα της επιδεξιότητας ή της αδεξιότητας οφείλεται στο επίπεδο της λεπτής κινητικότητας.
Όσο πιο ανεπτυγμένη η λεπτή κινητικότητα σε ένα άτομο, τόσο πιο επιδέξιο είναι, κυρίως στα χέρια.
Ποιες δραστηριότητες απαιτούν καλό επίπεδο λεπτής κινητικότητας;
Μερικές από τις δραστηριότητες που απαιτούν καλή λεπτή κινητικότητα είναι:
- κούμπωμα – ξεκούμπωμα
- άνοιγμα – κλείσιμο φερμουάρ
- λαβή πιρουνιού,κουταλιού
- χτενίσμα μαλλιών
- γύρισμα σελίδων βιβλίου
- γράψιμο
- ζωγραφική
- χρήση ψαλιδιού
- δέσιμο κορδονιών
- σχεδίαση σχημάτων
Παιδί ηλικίας 0-6 μηνών – αναπτυξιακά ορόσημα λεπτής κινητικότητας
- Εκούσια λαβή (3 μηνών)
- Εκούσια άφεση αντικειμένων
- Παλαμιαία σύλληψη με 2 χέρια (3 μηνών)
- Παλαμιαία σύλληψη με ένα χέρι (5 μηνών)
- Ελεγχόμενο πλησίασμα χεριού σε αντικείμενο (6 μηνών)
Παιδί ηλικίας 6-12 μηνών – αναπτυξιακά ορόσημα λεπτής κινητικότητας
- Πλησιάζει, πιάνει και βάζει διάφορα αντικείμενα στο στόμα
- Ελέγχει τον τρόπο που πετάει αντικείμενα, εκούσια
- Χρησιμοποιεί αντίχειρα και 1 δάχτυλο για να πιάσει ένα αντικείμενο
- Σηκώνει αντικείμενα με τον αντίχειρα και ένα δάχτυλο (σύλληψη λαβίδας)
- Μεταφέρει αντικείμενα από το ένα χέρι στο άλλο
- Ρίχνει και μαζεύει τα παιχνίδια του
Η σύλληψη λαβίδας
Παιδί ηλικίας 1-2 ετών – αναπτυξιακά ορόσημα λεπτής κινητικότητας
- Χτίζει πύργο με 3 μικρά τουβλάκια
- Περνάει 4 κρίκους σε στύλο
- Μπορεί να βάλει 4 καρφιά-πινέζες σε πίνακα
- Ξεφυλλίζει βιβλίο με 2-3 σελίδες μαζί
- Στρίβει-γυρίζει τα κουμπιά
- Ζωγραφίζει με “όλο” το χέρι
- Τρώει μόνο του με λίγη βοήθεια
- Φέρνει το πιρούνι στο στόμα
- Πίνει από ποτήρι μόνο του
Παιδί ηλικίας 2-3 ετών – αναπτυξιακά ορόσημα λεπτής κινητικότητας
- Μπορεί να περάσει 4 μεγάλες χάντρες σε ένα κορδόνι
- Μπορεί να γυρίσει 1 σελίδα ενός βιβλίου
- Μπορεί να χρησιμοποιήσει αδέξια ψαλίδι
- Χρησιμοποιεί περισσότερο το ένα του χέρι στις περισσότερες δραστηριότητες
- Αρχίζει να μιμείται-αντιγράφει κύκλους, κάθετες και οριζόντιες γραμμές
- Αρχίζει να ζωγραφίζει με μερική κίνηση του καρπού, φτιάχνει τελείες, γραμμές, κύκλους
- Παίζει με πλαστίνη, “πλάθει” και δίνει μια κάποια μορφή στην πλαστελίνη
- Τρώει μόνο του, χωρίς βοήθεια
Παιδί ηλικίας 3-4 ετών – αναπτυξιακά ορόσημα λεπτής κινητικότητας
- Χτίζει πύργο με 9 τουβλάκια
- Αντιγράφει κύκλο
- Μιμείται σταυρό
- Μπορεί να κάνει φιδάκι με πλαστελίνη, “μπισκότα” και μπάλες
- Χρησιμοποιεί το μη κυρίαρχο χέρι για να βοηθηθεί και να κρατάει τα αντικείμενα πιο σταθερά
- Κόβει χαρτί με ψαλίδι
Παιδί ηλικίας 4-5 ετών – αναπτυξιακά ορόσημα λεπτής κινητικότητας
- Κόβει “στη γραμμή” συνεχόμενα με ψαλίδι
- Αντιγράφει σταυρό
- Αντιγράφει τετράγωνο
- Γράφει το όνομά του
- Γράφει τους αριθμούς από το 1 έως το 5
- Αντιγράφει κάποια γράμματα
- Η πλευρίωση του εδραώνεται ισχυρά – έχει αποφασίσει ποιο είναι το κυρίαρχο χέρι
- Ντύνεται και γδύνεται μόνο του χωρίς βοήθεια
Παιδί ηλικίας 5-6 ετών – αναπτυξιακά ορόσημα λεπτής κινητικότητας
- Κόβει με το ψαλίδι απλά σχήματα
- Αντιγράφει τρίγωνο
- Χρωματίζει μέσα σε πλαίσιο και δεν βγαίνει “έξω” από τις γραμμές
- Χρησιμοποεί 3 δάχτυλα για να πιάσει το μολύβι και χρησιμοποιεί τα δάχτυλα για να το κινήσει
- Μπορεί να ζωγραφίσει απλές εικόνες
Παιδί ηλικίας 6-7 ετών – αναπτυξιακά ορόσημα λεπτής κινητικότητας
- Γράφει όλα τα γράμματα και τους αριθμούς σωστά
- Γράφει πάνω στις γραμμές
- Έχει καλό χειρισμό του μολυβιού και σωστή λαβή
- Έχει αντοχή στο γράψιμο του σχολείου και δεν παραπονιέται ότι το “πονάει” το χέρι του όταν γράφει
- Μπορεί να φτιάξει lego – αντίστοιχο της ηλικίας του
- Δένει τα κορδόνια των παπουτσιών του μόνο του
Πώς βοηθάμε τα παιδιά να αναπτύξουν τη λεπτή κινητικότητα;
Φροντίζουμε να εμπλέκουμε τα παιδιά σε διάφορες δραστηριότητες λεπτής κινητικότητας κυρίως μέσω παιχνιδιού.
Επιπλέον, πρέπει να προσαρμόζουμε τις δραστηριότες - παιχνίδια στο επίπεδο του κάθε παιδιού και να έχουμε διαβαθμισμένη δυσκολία, ώστε το παιδί να τα καταφέρνει, να παίρνει ευχαρίστηση και να εξελίσσεται.
Επίσης, κυκλοφορούν στο εμπόριο διάφορα εκπαιδευτικά παιχνίδια για την ανάπτυξη της λεπτής κινητικότητας τα οποία ίσως βοηθήσουν το παιδί.
Πότε ανησυχούμε για την ανάπτυξη της λεπτής κινητικότητας του παιδιού;
Αν έχουμε υποψίες ότι το παιδί έχει δυσκολίες στο συντονισμό των κινήσεών του, δεν ακολουθεί τα αναπτυξιακά στάδια και δεν αυτοεξυπηρετείται, τότε χρειάζεται μια αξιολόγηση από ειδικό Εργοθεραπευτή.
Βενιέρης Νικόλαος με πληροφορίες από το Australian Curriculum, Assessment and Reporting Authority (ACARA)
